Nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ) takie jak: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego to grupa schorzeń charakteryzująca się przewlekle występującym stanem zapalnym (najczęściej błony śluzowej jelit). Występują one przewlekle, dlatego też wyróżniamy: okres remisji – czyli etap, w którym nie obserwujemy objawów choroby i okres zaostrzenia – jak sama nazwa wskazuje jest to okres, w którym objawy chorobowe narastają.
Z uwagi na te dwa istotne w przebiegu choroby procesy, poprzez zastosowanie leczenia i co ważne odpowiedniej diety (na którą bezpośrednio mamy ogromny wpływ) można w pewnym stopniu kontrolować procesy zapalne, przez co możemy wpłynąć na swoje samopoczucie.
W kwestii doboru odpowiedniej diety dietetycy i lekarze rekomendują obecnie trzy typy diet, a są to: dieta low-FODMAP, dieta SCD oraz dieta IBD-AID. Zastosowanie jednej z tych diet zależą od stwierdzonej jednostki chorobowej.
Ich nazwy mogą wydawać się enigmatyczne, lecz gdy rozwiniemy i przetłumaczymy ich anglojęzyczne skróty, to wszystko okaże się jasne i klarowne.
W dzisiejszym artykule skupimy się na jednej z nich – diecie low-FODMAP. Dokonamy jej charakterystyki, a także przedstawimy Państwu przykładowy jadłospis w ramach tej diety.
W przyszłości mogą państwo spodziewać się od nas krótkiej charakterystyki kolejnych dwóch diet, a także dołączonych do nich przykładowych jadłospisów 🙂
Dieta low-FODMAP
Dieta low-FODMAP (ang. fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides, and polyols) – jest dietą, która jak sama nazwa wskazuje ogranicza spożycie fermentowanych: oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli. Są to krótkołańcuchowe węglowodany, które szybko fermentują i słabo się wchłaniają. Jest dietą rekomendowaną dla osób z objawami zespołu jelita drażliwego (ang. IBS).
Oligosacharydy to:
Fruktany – występujące głównie w:
- warzywach (czosnek, cebula, por, szalotka, kapusta włoska, cebula dymka);
- owocach (nektarynki, arbuzy, granaty, grejpfruty, suszone figi, suszone daktyle, suszone rodzynki);
- produktach zbożowych (makarony pszenne, płatki kukurydziane, płatki orkiszowe, pszenicy, jęczmieniu, życie);
- inulina (często dodawana do żywności przetworzonej);
Galaktany – występujące głównie w: - nasionach roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, groch, fasola).
Disacharydy to:
Laktoza – występująca głównie w:
- produktach mlecznych (mleko, jogurty, twarogi, maślanki, kefiry).
Monosacharydy to:
Fruktoza – występująca głównie w:
- owocach (banany, ananas, jabłko, gruszka, mango, wiśnie, suszone owoce, śliwki);
- miodzie;
- słodyczach, ciastach i napojach;
- warzywach (buraki cukrowe);
- cukrze spożywczym.
Glukoza – występująca głównie w:
- owocach (winogrona, czereśnie, śliwki, mandarynki, morele, suszone owoce);
- słodyczach, ciastach i napojach;
- warzywach (buraki cukrowe);
- miodzie.
Poliole to:
Ksylitol – występujący głównie w:
- owocach (śliwki, maliny, jagody)
- warzywach (kalafior, dynia, bakłażan, szpinak)
- soku brzozowym;
- jako zamiennik cukru (słodzik);
- słodyczach bez dodatku cukru.
Erytrytol – występujący głównie w:
- owocach (winogrona, melony, gruszki, arbuzy);
- jako zamiennik cukru (słodzik);
- napojach alkoholowych (czerwone wino);
Maltitol – występujący głównie w: - owocach (śliwki, gruszki, brzoskwinie);
- jako zamiennik cukru (słodzik);
- słodyczach bez dodatku cukru (cukierki, gumy do żucia, czekolady, lody);
- produkty zbożowe (kukurydza).
Mannitol – występujący głównie w:
- wodorostach;
- grzybach;
- jako zamiennik cukru (słodzik).
Sorbitol – występujący głównie w:
- owocach (gruszki, jabłka, wiśnie, suszone śliwki, czereśnie, brzoskwinie)
- grzybach
- jako zamiennik cukru (słodzik).
Warto zaznaczyć, że niektóre produkty spożywcze zawierają więcej niż jeden związek FODMAPs, co utrudnia podział na kategorie. Na przykład jabłka, gruszki i wiśnie są bogate zarówno we fruktozę, jak i sorbitol.
Liczne badania naukowe potwierdzają skuteczność diety z ograniczeniem w/w węglowodanów w łagodzeniu objawów u osób ze stwierdzonymi nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (NChZJ). Jednakże ze względu na dość restrykcyjny charakter diety i ryzyko niedoborów żywieniowych powinna być stosowana krótkoterminowo (zazwyczaj okres od 4 do 6 tygodni) oraz pod okiem wykwalifikowanego dietetyka.
Przykładowy jadłospis dla diety low-FODMAP w okresie remisji choroby:
Śniadanie: Jajecznica z pomidorami koktajlowymi, papryką i szczypiorkiem.
Składniki:
- jajka,
- pomidorki koktajlowe,
- papryka,
- szczypiorek (opcjonalnie),
- oliwa z oliwek/masło.
(Na patelni rozgrzewamy oliwę z oliwek/masło, następnie dodajemy pokrojoną w kostkę paprykę i pokrojone w ćwiartki pomidorki koktajlowe i podsmażamy około minutę. Jajka rozbijamy do osobnego naczynia, doprawiamy solą i pieprzem, mieszamy, a następnie wlewamy na patelnię. Mieszamy do momentu, aż jajka się zetną. Przekładamy na talerz i posypujemy posiekanym wcześniej szczypiorkiem).
II śniadanie: Kanapki z bezlaktozową pastą z serka wiejskiego, ogórkiem i koperkiem.
Składniki:
- chleb z mąki jaglanej,
- serek wiejski bez laktozy,
- ogórek,
- koperek.
(Bezlaktozowy serek wiejski mieszamy z posiekanym drobno koperkiem. Ewentualnie doprawiamy solą i pieprzem. Na kromkę chleba jaglanego nakładamy otrzymaną pastę oraz podajemy z pokrojonym w plastry ogórkiem).
Obiad: Dorsz pieczony z warzywami z kaszą gryczaną.
Składniki:
- kasza gryczana,
- cukinia (maksymalnie 65 g)
- bakłażan,
- marchewka,
- oliwa z oliwek,
- filet z dorsza,
- świeża/suszona bazylia,
- sok z cytryny.
(W osolonej wodzie gotujemy kaszę gryczaną zgodnie z zaleceniami producenta. Cukinię i bakłażana płuczemy i kroimy w kostkę, marchewkę obieramy i kroimy w cienkie krążki. Pokrojone warzywa przekładamy do naczynia żaroodpornego, kropimy oliwą z oliwek, dodajemy posiekaną świeżą bazylię, a następnie wszystko razem mieszamy. Na całość kładziemy filet z dorsza wcześniej skropiony sokiem z cytryny. Wkładamy do nagrzanego piekarnika na 180 stopni i pieczemy ok. 25-35 minut, aż warzywa i ryba stracą surowość i będą miękkie. Podajemy z wcześniej ugotowaną kaszą gryczaną).
Podwieczorek: Jogurt naturalny bezlaktozowy z owocami i pestkami dyni.
Składniki:
- jogurt naturalny bez laktozy,
- kiwi,
- borówki amerykańskie,
- pestki dyni.
(Do jogurtu naturalnego bezlaktozowego dodajemy pokrojone w kawałki kiwi i borówki amerykańskie, oraz pestki dyni).
Kolacja: Pudding ryżowy z truskawkami.
Składniki:
- ryż biały,
- truskawki,
- mleko bez laktozy,
- cynamon.
(Do garnuszka wlewamy mleko bez laktozy i przed jego zagotowaniem dodajemy ryż. Zmniejszamy ogień i gotujemy od czasu do czasu mieszając, aż ryż będzie miękki. Truskawki myjemy i kroimy na mniejsze części. Dodajemy szczyptę cynamonu i rozgniatamy truskawki widelcem. Ugotowany do miękkości ryż przekładamy do miseczki, a na całość wykładamy rozgniecione truskawki).
Autor: Mariusz Matejko
Źródła dla całej serii CuDownych diet:
- https://aliant.com.pl/diety-specjalne-dla-pacjentow-z-chorobami-zapalnymi-jelit/
- https://poland.nestlenutrition-institute.org/sites/default/files/documents-library/publications/secured/9d891037c9eda6e9d24ed3f9f0951964.pdf
- https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/dieta-fodmap—zasady-i-zastosowanie/
- https://5wszk.com.pl/wp-content/uploads/2019/08/zalecenia_zywieniowe_w_nieswoistych_chorobach_zapalnych_jelit.pdf
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jgh.13686
- https://www.mdpi.com/2072-6643/9/3/292/htm
- https://pdfs.semanticscholar.org/2b9b/4bf34d8a3d94e388fc954258a99a050ac23d.pdf
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3896778/
