POZAJELITOWE MANIFESTACJE NZJ

Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ) mogą objawiać się na wiele różnych sposobów – zarówno w układzie pokarmowym jak i poza nim. 

Kiedy NZJ atakuje inną część naszego organizmu niż jelita, nazywamy to pozajelitową manifestacją choroby.

Około 25-40% pacjentów doświadcza komplikacji także poza układem pokarmowym, a najczęściej dotyczy to  stawów, skóry, układu kostnego, wzroku, nerek lub wątroby. Ponadto osoby z NZJ często zmagają się ze skutkami anemii, spowodowanej stanem zapalnym w jelitach.

Jak pozajelitowo mogą objawiać się NZJ?

• Artretyzm (dna moczanowa, podagra) – zapalenie stawów, jest najczęściej występującą pozajelitową manifestacją NZJ. Dotyka nawet 30% osób z NZJ. Choć artretyzm zazwyczaj pojawia się w późnym wieku, w NZJ często dotyka również młodych osób. Poza bólem, artretyzm powoduje też opuchliznę stawów i zmniejszenie ich elastyczności. Stan artretyzmu w NZJ zazwyczaj poprawia się wraz z poprawą objawów jelitowych. Najczęstsze rodzaje artretyzmu to:
  • Artretyzm stawów obwodowych (dotykający dużych stawów rąk i nóg; łokci, nadgarstków, kolan i kostek)
  • Zapalenie stawów kręgosłupa (dotykające głównie dolnego odcinka kręgosłupa oraz stawów krzyżowo-biodrowych)
  • Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK, cięższa forma artretyzmu kręgosłupa, ZZSK jest rzadką komplikacją występującą u 2-3% osób z NZJ)
• Skóra – dermatologiczne manifestacje choroby występują nawet u 20% osób z NZJ Komplikacje skórne mogą być spowodowane samą chorobą, bądź lekami stosowanymi w jej leczeniu. Najczęstsze komplikacje to:
  • Rumień guzowaty (bolesne czerwone grudki, zazwyczaj na goleniach, występuje u 2-10% osób z NZJ)
  • Piodermia zgorzelinowa (lezje skórne łączące się w głębokie, przewlekle utrzymujące się wrzody, zazwyczaj w okolicy stomii lub w uszkodzonych tkankach)
  • Fałdy skórne (fałdy skóry tworzące się często wokół odbytu, w które łatwo może się wdać stan zapalny powodujący dyskomfort)
  • Przetoki jelitowo-skórne (patologiczne kanały łączące jelita ze skórą)
    • Przetoki okołoodbytnicze są często występującym rodzajem przetok jelitowo-skórnych. Dotykają około jednej trzeciej osób z NZJ. Przetoki te łączą jelita ze skórą wokół odbytu i może przez nie wyciekać krew, ropa lub stolec.
  • Szczeliny odbytu (niewielkie rozdarcia nabłonka kanału odbytu, które mogą powodować ból przy oddawaniu stolca)
  • Afty (niewielkie białe wrzody jamy ustnej)

• Układ kostny – między 30% a 60% osób z NZJ ma gęstość kości poniżej średniej. Może to objawiać się jako osteoporoza (porowatość kości), osteopenia (niska gęstość kości) lub osteomalacja (miękkość kości). Przewlekłe stosowanie kortykosteroidów jak również niedobory witaminy D mają, szczególnie długofalowo negatywny wpływ na budowę i strukturę naszych kości..

• Wzrok – około 10% osób z NZJ doświadcza komplikacji ocznych, w tym:
  • Zapalenie błony naczyniowej (bolesne zapalenie środkowej warstwy ściany oka)
  • Keratopatia (zwyrodnienie rogówki)
  • Zapalenie nadtwardówki (zapalenie zewnętrznej powłoki białka oka)
  • Suchość oczu (spowodowana niedoborem witaminy A)

Komplikacje te mogą być spowodowane przez NZJ lub przez stosowane w kuracji leki. Większość z nich to łagodne i uleczalne choroby, które nie grożą utratą wzroku.

•  Nerki – filtrują krew w organizmie, wydalając niepotrzebne i szkodliwe substancje wraz z moczem. Leki stosowane w NZJ mogą powodować zaburzać funkcję nerek. Zazwyczaj zaprzestanie ich przyjmowania, przywraca stan nerek do normy. 

Poważne choroby nerek powiązane z NZJ są rzadkie, ale mogą pojawić się łagodniejsze schorzenia takie jak:

• Kamienie nerkowe
• Wodonercze (przyblokowanie jednego z moczowodów – przewodów łączących nerki z pęcherzem moczowym)
• Przetoki (patologiczne kanały łączące jelita i pobliskie narządy, np.: nerki lub pęcherz)
• Amyloidoza ( patologiczne odkładanie się białek w tkankach różnych narządów, w tym nerek)
• Kłębuszkowe zapalenie nerek (zapalenie nerek mające negatywny wpływ na ich zdolności filtracyjne)
• Wątroba – u niektórych osób z NZJ występują stany zapalne bądź uszkodzenia wątroby. Większość tych uszkodzeń jest odwracalnych, ale około 5% osób z NZJ doświadcza poważnych chorób wątroby. Niektóre z komplikacji wątrobowych to:
  • Stłuszczenie wątroby (odkładanie się nadmiernej ilości tłuszczu w wątrobie, upośledzające funkcję komórek wątrobowych)
  • Zapalenie wątroby
  • Kamienie żółciowe
  • Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (w skrócie PSC, jest to zapalenie przewodów żółciowych powodujące bliznowacenie i, potencjalnie, marskość wątroby)

• Anemia – około jedna na trzy osoby z NZJ ma anemię (niski poziom czerwonych krwinek we krwi). Przyczyny anemii to:
  • Niski poziom żelaza spowodowany przez
    • Zapalenie jelit upośledzające przyswajanie minerałów w jelitach
    • Utratę krwi wskutek krwotoku
  • Słabe przyswajanie witamin i minerałów, w tym witaminy B12 lub kwasu foliowego
  • Stosowanie niektórych leków

Autor: Lucjan Dzierża

Źródła:
http://www.crohnscolitisfoundation.org/what-is-ibd/extraintestinal-complications-ibd