W nieswoistych chorobach zapalnych jelit nieodzownym elementem terapii jest leczenie farmakologiczne. Podstawą leczenia NZJ (Nieswoistych Zapaleń Jelit) są preparaty kwasu aminosalicylowego (aminosalicylany), glikokortykosteroidy (GKS), leki immunosupresyjne/immunomodulacyjne i leczenie biologiczne. W dzisiejszym artykule skupimy się głównie na aminosalicylanach oraz glikokortykosteroidach, lecz w przyszłości możecie Państwo spodziewać się artykułów o kolejnych metodach leczenia farmakologicznego.
Aminosalicylany 5-ASA (mesalazyna, sulfasalazyna)
Kwas 5-aminosalicylowy (5-ASA) stanowi podstawę leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Niezależnie od zasięgu zmian zapalnych, zarówno w zaostrzeniu choroby, jak i w okresie remisji są to leki pierwszego rzutu podawanymi w celu jej indukcji, a potem jej podtrzymania.
Opis, działanie:
- Zmniejszają stan zapalny w jelitach poprzez hamowanie czynników prozapalnych.
- Są uważane za najbezpieczniejszą grupę leków stosowaną w leczeniu. nieswoistych zapaleń jelit.
- Dzięki specjalnej otoczce lek uwalniany jest dopiero w jelicie przez co wywiera bezpośrednie działanie przeciwzapalne jedynie w ścianie jelita.
Formy leków:
- Tabletki,
- czopki,
- wlewki.
Najczęstsze działania niepożądane:
- biegunka,
- nudności,
- ból brzucha,
- ból głowy,
- wymioty,
- wysypka.
Pamiętaj, że oczekiwane korzyści ze stosowania leku są z reguły większe, niż negatywne aspekty stosowanie danego leku w związane z pojawieniem się działań niepożądanych!
Nazwy handlowe leków dostępnych na rynku:
- Mesalazyna
- Asamax – czopki, tabletki 250mg, 500mg,
- Crohnax – czopki,
- Pentasa – czopki,
- Pentasa – granulat o przedłużonym uwalnianiu,
- Pentasa – tabletki o przedłużonym uwalnianiu
- Pentasa – zawiesina doodbytnicza.
- Salofalk – czopki,
- Salofalk – tabletki dojelitowe,
- Salofalk – zawiesina doodbytnicza,
- Salofalk – czopki 1g.
2. Sulfasalazyna:
- Salazopiryn – tabletki 500mg,
- Sulfasalazin – tabletki 500mg .
Glikokortykosteroidy (GKS)
Sterydy – potoczna nazwa grupy leków, która w świadomości ogółu społeczeństwa jest dobrze znana, prawdopodobnie ze względu na swoją uniwersalność i szeroki zakres zastosowania. Choć u dużej części pacjentów mają złą, ze względu na widoczne skutki uboczne to również kojarzone są z magiczną substancję leczącą wszelkie choroby. Przez jeszcze przez innych kojarzone z nienaturalną muskulaturą, którą trudno zbudować samymi ćwiczeniami i dźwiganiem ciężarów…
Opis:
- Są to substancje, które budową przypominają hormon produkowany przez nasz własny organizm – kortyzol.
- Mają działanie przeciwzapalne.
- GKS hamują nasz własny układ odpornościowy. Pamiętacie choroby autoimmunologiczne? (jeśli nie odsyłamy Państwa do artykułu –[LINK])
- To właśnie tą nadreaktywność układu odpornościowego (która jest pierwotną przyczyną NZJ) hamują GKS.
- Zatrzymują tym samym niszczenie komórek jelita powstrzymując stan zapalny.
- Stosowane najczęściej w ostrym rzucie.
- Należy je odstawiać bardzo powoli i stopniowo z powodu możliwości wystąpienia ryzyka niewydolności nadnerczy.
Formy leków:
Na rynku istnieje ogromna ilość różnego rodzaju preparatów ze sterydami, które podaje się praktycznie we wszystkich formach (tabletki, maści kremy, krople).
W NZJ zastosowanie mają głównie trzy formy/postacie w jakich występują te leki:
- preparatów stosowanych doustnie,
- dożylnie – przy silnym zaostrzeniu,
- doodbytniczo – np. w postaci pianki.
Najczęstsze działania niepożądane:
Choć glikokortykosteroidy są często skuteczne w leczeniu objawów NZJ, to nie powinno ich się stosować w długiej perspektywie czasu. Należą do tej grupy leków, które potrafią wywołać szereg skutków ubocznych w naszym organizmie. do których należą:
- nadciśnienie tętnicze,
- upośledzenie tolerancji glukozy lub cukrzyca,
- zaburzenia rytmu serca,
- przyrost masy ciała (początkowo wskutek obrzęków), a w dłuższej perspektywie – gromadzenia się tkanki tłuszczowej (głównie na karku, w okolicach nadobojczykowych, twarzy i tułowiu – przy zachowaniu szczupłej budowy kończyn)
- rozstępy na skórze brzucha, ud, pośladków, piersi, ramion
- trądzik
- osłabienie siły mięśni
- wrzody żołądka
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet
- zaburzenia emocjonalne (np. depresja)
- osłabienie odporności, zwiększenie ryzyka zakażeń
- osteoporoza, zwiększenie ryzyka złamań
- zaćma
Pamiętaj, aby leczenie glikokortykosteroidami wdrażać i kontynuować wyłącznie pod opieką lekarza specjalisty! Ważny jest nie tylko etap włączenia i stosowania terapii glikokortykosteroidami, ale również okres w którym redukujemy dawkę leku do momentu całkowitego zaprzestania terapii sterydami.
Nazwy handlowe leków dostępne na rynku:
1.Prednizon:
Encorton – tabletki 1mg, 5mg, 10mg, 20mg
2. Prednizolon:
Encortolon – tabletki 5mg
Predasol – tabletki 20mg
3. Metyloprednizolon:
Medrol – tabletki 16mg,
Meprelon – tabletki 4mg, 8mg, 16mg,
Metypred – tabletki 4mg, 16mg,
Solu-Medrol – proszek do sporządzania roztworu do wstrzykiwań.
4. Budezonid:
Budenofalk – pianka doodbytnicza 2mg/dawke,
Cortiment MMX – tabletki 9mg.
Entocort – tabletki 3mg
5. Hydrokortyzon
Corhydron – proszek do sporządzania roztworu do wstrzykiwań i infuzjii 100mg, 25mg.
Autor: Wiktor Trzop
Źródła:
- https://www.crohnscolitisfoundation.org/what-is-crohns-disease/treatment/medication
- https://www.msdmanuals.com/professional/gastrointestinal-disorders/inflammatory-bowel-disease-ibd/drugs-for-inflammatory-bowel-disease
- https://www.termedia.pl/poz/Wytyczne-postepowania-z-chorymi-na-nieswoiste-choroby-zapalne-jelit-w-praktyce-lekarza-rodzinnego,25675.html
- https://www.msdmanuals.com/professional/gastrointestinal-disorders/inflammatory-bowel-disease-ibd/drugs-for-inflammatory-bowel-disease
- https://www.crohnscolitisfoundation.org/what-is-crohns-disease/treatment/medication
- https://academic.oup.com/ecco-jcc/article/14/1/4/5620479#190560361
- https://jelito.net/leczenie/ustekinumab
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/58809,Asamax-250-tabletki-dojelitowe#effect
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3084301/
