W dzisiejszych czasach, kiedy na świecie wciąż rośnie odsetek osób diagnozowanych jako otyłe, osób z rozpoznanymi nowotworami, czy osób sięgających po wszelkiego rodzaju używki, coraz częściej w środkach masowego przekazu słusznie można usłyszeć o dbaniu o własne zdrowie. Na to również składa się komfort naszego codziennego życia. Czasem należy poddać się inwazyjnej formie leczenia, jak np. zabieg chirurgiczny, radioterapia, czy chemioterapia.
Niestety badania pokazują, że osoby, które “na starcie” są niedożywione, prowadzą siedzący tryb życia, zmagają się z problemami psychicznymi, czy od dłuższego czasu tkwią w szkodliwych nałogach, o wiele częściej cierpią na powikłania pooperacyjne, a ich jakość życia po zabiegach znacznie spada. Osoby te cechuje także wyższe ryzyko zgonu podczas operacji.
Na szczęście istnieje również dobra wiadomość – możemy w pewnym stopniu wpłynąć na to jak przejdziemy zabieg operacyjny, jak długo będzie trwała nasza hospitalizacja i w jakim czasie podniesiemy naszą jakość życia po operacji. To wszystko możemy osiągnąć poprzez odpowiednie przygotowanie przedoperacyjne, które w medycynie nazywamy prehabilitacją.
4 główne podstawy prehabilitacji
Aby nasza wyjściowa sprawność przed operacją była jak najlepsza prehabilitacja opiera się na 4 głównych założeniach, na które składają się:
- postępowanie żywieniowe (dietetyk kliniczny),
- wsparcie psychologiczne (psycholog, terapeuta),
- rezygnacja z nałogów (terapeuta, farmaceuta),
- przygotowanie fizyczne (fizjoterapeuta).
Wszystkie z tych podstaw możemy porównać do nóg stołu. Jeśli zadbamy tylko o jeden, lub dwa z czterech elementów prehabilitacji, to trochę tak, jakbyśmy oczekiwali, że stół o jednej bądź dwóch nogach będzie stabilny.
Aby prehabilitacja była jak najbardziej efektywna idealne byłoby wdrożenie każdej z tych czterech podstaw. Jako, że temat jest rozległy przygotowaliśmy cztery artykuły, omawiające każdy element osobno.
1. Postępowanie żywieniowe w prehabilitacji
W pierwszej kolejności zajmiemy się rolą żywienia w prehabilitacji, a także pomówimy o niedożywieniu, które jest bardzo często diagnozowane u osób z NChZJ.
Obecność niedożywienia u osób poddających się interwencji chirurgicznej jest jedną z najczęstszych przypadków wszelkiego rodzaju powikłań pooperacyjnych. Wg szacunków może to dotyczyć od 20 do aż 50% pacjentów. Z tego względu dietetycy kliniczni zwracają szczególną uwagę na ocenę stanu odżywienia oraz na ewentualne wyrównanie niedoborów żywieniowych. Jeśli rozpoznają owe niedobory, wdrażają leczenie żywieniowe, które opiera się na dobraniu odpowiedniej diety, a jeśli zachodzi taka potrzeba – również preparatów żywieniowych i suplementów.
Zabiegi operacyjne, zwłaszcza w obrębie przewodu pokarmowego prowadzą nieuchronnie do spadku BMI tuż po operacji. Z tego faktu interwencja żywieniowa u tego typu pacjentów jest koniecznością, lecz niestety jeszcze nie wszędzie jest praktykowana.
Jak pokazują badania, pacjenci, u których była wdrożona przedoperacyjna interwencja żywieniowa notowali mniejsze spadki masy ciała i zarówno w ich przypadku szybciej dochodziło do wyrównania oraz wzrostu masy ciała już po dokonanej operacji, w porównaniu do pacjentów, u których tego typu interwencja nie miała miejsca.
Polecana dieta dla pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit ze stwierdzonym niedożywieniem w okresie prehabilitacji charakteryzuje się wysoką podażą białka, a także ograniczeniem węglowodanów prostych i tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i błonnika (zwłaszcza kwestia ograniczenia błonnika dotyczy pacjentów, którzy mają być poddani interwencji chirurgicznej w najbliższym czasie – w takim przypadku ilość błonnika w diecie powinna być stopniowo zmniejszana każdego kolejnego dnia).
Jednocześnie nie jest to niestety złoty środek i taki sposób żywienia nie sprawdzi się w każdym przypadku chorobowym. Dlatego też dieta prehabilitacyjna ustalana jest zawsze indywidualnie, w oparciu o ewentualne dodatkowe jednostki chorobowe, z którymi boryka się pacjent.
Zwłaszcza wysoka podaż białka jest istotna z punktu widzenia prehabilitacji, zważywszy na fakt, że owe cząsteczki wpływają między innymi na:
- proces gojenia się ran i tworzenia blizn;
- produkcję przeciwciał, enzymów, hormonów;
- utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej i wodnej.
Z tych powodów dietetycy kliniczni zwiększają podaż białka najczęściej do poziomu ok. 1,5-2 g na kg m.c./dobę głównie w diecie osób niedożywionych, a także osób przygotowujących się do operacji chirurgicznych, czy w czasie rekonwalescencji. Warto zaznaczyć że rekomenduje się, aby w diecie ok. ⅔ białka było pochodzenia zwierzęcego.
Również niezwykle istotny jest charakter immunomodulujący diety. Pod tą tajemniczą nazwą skrywa się pojęcie interwencji żywieniowej, mającej na celu polepszenie stanu odżywienia, przy jednoczesnym korzystnym wpływie na leczenie choroby podstawowej i/lub innych schorzeń współistniejących. Zalicza się do tego także dostarczanie składników odżywczych (np. argininy, glutaminy, cynku, selenu, nukleotydów, kwasów tłuszczowych omega-3 czy betaglukanów) istotnych dla wsparcia pracy układu immunologicznego.
W kolejnym artykule pochylimy się nad tematem roli wsparcia psychologicznego w prehabilitacji. Serdecznie zapraszamy!
Autor: Mariusz Matejko
Źródła (do całej serii artykułów nt prehabilitacji):
http://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32684485/
Poradnik Prehabilitacja – Olimp Labs
http://academic.oup.com/ibdjournal/article/12/12/1175/4682877?login=truehttp://academic.oup.com/ecco-jcc/article/13/6/673/5367297?login=true
http://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1521691803001665
http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0165411
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6191867/
http://www.healthline.com/health/digestive-health/ibs-and-exercise#can-exercise-help
http://eras.ucsf.edu/for-patients/colorectal-surgery/required-exercises.aspx
http://www.mp.pl/eras/wytyczne/126407,przygotowanie-przedoperacyjne-protokol-eras
